Dieta w PCOS
Wrzesień jest miesiącem świadomości PCOS, m.in. dlatego postanowiłam przybliżyć Wam temat diety w Zespole Wielotorbielowatych Jajników (PCOS). Z tego artykułu dowiesz się, na co zwrócić uwagę w kwestii diety, suplementacji i aktywności fizycznej w PCOS. Zespół policystycznych jajników (PCOS) jest najczęstszą endokrynopatią, która dotyka od 5% do 20% kobiet w wieku rozrodczym. PCOS – objawy […]
PCOS - objawy
Do najczęstszych objawów PCOS należy:- zaburzenia miesiączkowania,
- hirsutyzm (nadmierne owłosienie, tzw. typu męskiego, wystepujące u kobiet),
- trądzik,
- insulinooporność,
- otyłość centralna (androidalna),
- łysienie androgenowe,
- niepłodność.
PCOS - diagnostyka
Rozpoznanie PCOS opiera się na obecności dwóch z trzech następujących kryteriów rotterdamskich:- nieregularne miesiączki lub brak jajeczkowania;
- kliniczne lub biochemiczne objawy hiperandrogenizmu;
- obecność policystycznych jajników na przezpochwowym USG (USG TV).
Zgodnie z najnowszymi zaleceniami AE&PCOS (the international Androgen Excess and PCOS Society) zmiana stylu życia powinna być leczeniem pierwszego rzutu u kobiet z PCOS, które mają nadwagę lub otyłość.
U kobiet z zdiagnozowanym PCOS często występuje insulinooporność (IO). U co czwartej otyłej kobiety z PCOS zaburzenia gospodarki węglowodanowej (IO, nietolerancja glukozy, cukrzyca typu 2) rozwijają się przed 30 rokiem życia. Hiperinsulinemia będąca efektem IO tkankowej wraz z hiperandrogenemią jest podstawowym zaburzeniem hormonalnym u kobiet z PCOS. Jednocześnie IO wraz z otyłością, występującą u 40–70% kobiet z PCOS, jest niewątpliwie czynnikiem ryzyka zaburzeń metabolicznych, w tym cukrzycy typu 2. Co ważne, IO występuje również u szczupłych kobiet z PCOS, a więc niezależnie od masy ciała. Insulinooporność i wynikająca z niej hiperinsulinemia stymulują wytwarzanie androgenów u kobiet z PCOS i utrudniają redukcję masy ciała.
DIETA
WęglowodanyUdowodniono, że spożywanie węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym (IG), a co za tym idzie dieta bogata w błonnik (48 g vs. 30 g dziennie), nie tylko poprawia wrażliwość insulinową, ale także obniża stężenia markerów zapalenia, tj. fibrynogen w surowicy, CRP i IL-6. U kobiet z PCOS wspomniane zmiany w diecie mogą nie tylko poprawić regularność cykli menstruacyjnych, zarówno przy dietach odchudzających, jak i dietach normokalorycznych, ale także jakość życia.BiałkoW badaniach wykazano, że dieta wysokobiałkowa (30% vs. 15% dziennego spożycia energii), która trwała 16 tygodni, skutkowała zmniejszeniem objawów depresji i zwiększeniem samooceny u kobiet z PCOS. Ponadto, dieta wysokobiałkowa połączona ze spożywaniem węglowodanów o niskim IG prowadzi do wzrostu wrażliwości na insulinę i spadku stężenia CRP w porównaniu z dietami konwencjonalnymi. Zaobserwowano również poprawę parametrów metabolicznych, takich jak znaczny spadek cholesterolu całkowitego, cholesterolu LDL, trójglicerydów i glukozy na czczo, a także zmniejszenie androgenemii [spadek poziomu testosteronu i wskaźnika wolnych androgenów (FAI)] w surowicy u kobiet na diecie o spożyciu białka 15-20% całości dobowego wydatku energetycznego. Ze względu na zalecane ograniczenie spożycia węglowodanów spożycie białka wraz z tłuszczem należy zwiększyć odpowiednio do 20% i 35% całkowitego dziennego wydatku energetycznego.TłuszczeWykazano, że suplementacja kwasami omega-3 może złagodzić objawy PCOS i przywrócić cykliczność krwawień menstruacyjnych. Wyniki badań nad wpływem kwasów omega-3 PUFA na zaburzenia metaboliczne u kobiet z PCOS wykazały, że poprawiają one insulinowrażliwość tkanek, a tym samym również lipidogram— triglicerydy, cholesterol całkowity i LDL. Ponadto, wykazano, że spożywanie kwasów tłuszczowych omega-3 może obniżać stężenie siarczanu dehydroepiandrosteronu (DHEA-S) i zwiększać stężenie globuliny wiążącej hormony płciowe (SHBG), obniżając w ten sposób FAI. Głównymi źródłami kwasów tłuszczowych omega-3 w pożywieniu są tłuste ryby i owoce morza, olej rybny, olej lniany i olej z lnianki.DIETA ŚRÓDZIEMNOMORSKA
Zalecanym modelem żywienia w PCOS jest dieta śródziemnomorska. Poza zwiększonym spożyciem ryb, owoców morza, orzechów, nasion, warzyw i owoców duże znaczenie w przypadku PCOS ma spożycie oliwy z oliwek, która jest jednym z głównych składników w diecie śródziemnomorskiej. Okazuje się, że długotrwałe spożywanie oliwy z oliwek z pierwszego tłoczenia może przyczynić się do spowolnienia postępu stanu zapalnego, poprawiając w ten sposób zarówno wrażliwość na insulinę, jak i wyrównawczą hiperinsulinemię również w PCOS. Warto nadmienić, że w przeprowadzonych badaniach zaobserwowano związek między niskim spożyciem kwasów tłuszczowych MUFA, którego źródłem jest m.in. kwas oleinowy pochodzący z oliwy z oliwek z pierwszego tłoczenia, a wysokim poziomem wolnego testosteronu w krwi kobiet z PCOS.AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA
Wśród niefarmakologicznych metod leczenia PCOS należy również podkreślić rolę ćwiczeń fizycznych, które wraz z dietą stanowią istotny element modyfikacji stylu życia. Od dawna wiadomo, że aktywność fizyczna poprawia insulinowrażliwość tkanek, a tym samym zmniejsza hiperinsulinemię. Ponadto udowodniono, że regularna aktywność fizyczna poprawia profil lipidowy, zwłaszcza obniża trójglicerydy, podwyższa poziom cholesterolu HDL, a dodatkowo prowadzi do obniżenia ciśnienia tętniczego.Okazuje się, że nawet niewielka redukcja masy ciała (o 2–5%) poprawia insulinowrażliwość tkanek docelowych, wpływa na poprawę zaburzeń hormonalnych, obniżając stężenie testosteronu i zwiększając stężenie SHBG, prowadzi do przywrócenia regularnych miesiączek oraz spontanicznych owulacji, przez co poprawia płodność.W przypadku kobiet otyłych (niezależnie od przyczyny otyłości) zaleca się podejmowanie umiarkowanej aktywności fizycznej przez co najmniej 150 minut w tygodniu, najlepiej pięć dni w tygodniu po co najmniej 30 minut każdy, przy 50–70% tętna maksymalnego (HRmax = 220 – wiek). Zalecane formy aktywności fizycznej to spacery, joga, ćwiczenia grupowe (ćwiczenia aerobowe), a także ćwiczenia nieobciążające stawów i mięśni, np. gimnastyka. jazda na rowerze, pływanie, aerobik w wodzie lub aqua jogging.PSYCHOTERAPIA
Wyniki ostatnich badań wskazują, że kobiety z PCOS zmagają się z szeregiem zaburzeń psychicznych, dlatego też psycholog-terapeuta powinien być również zaangażowany w proces zmiany stylu życia i nawyków żywieniowych.Jednym z najczęstszych zaburzeń psychicznych u kobiet z PCOS jest zaburzenie depresyjne o nasileniu umiarkowanym i ciężkim, a aż 78% kobiet z tym zespołem może cierpieć na zaburzenia nastroju. Ponadto, pacjentki z PCOS charakteryzuje labilność emocjonalna przejawiająca się lękiem, irytacją lub smutkiem. U kobiet z PCOS, w porównaniu z kobietami zdrowymi, pięciokrotnie częściej występują zaburzenia lękowe, często w wyniku rozwoju otyłości i zaburzeń miesiączkowania, a tym samym problemów z płodnością i zajściem w ciążę. Diagnoza PCOS ma również negatywny wpływ na samoocenę. Głównie z powodu nadwagi lub otyłości i hiperandrogenizmu kobiety z PCOS częściej uważają się za nieatrakcyjne, co negatywnie wpływa na ich nastrój, emocje i relacje społeczne. Dodatkowo nadmierna masa ciała i hirsutyzm prowadzą do obniżenia ogólnej jakości życia i satysfakcji seksualnej w tej grupie kobiet. Dlatego też leczenie pacjentek z PCOS powinno koncentrować się również na edukacji o objawach samego zespołu i ich wpływie na jakość życia. Pacjentkom z PCOS zaleca się psychoterapię ukierunkowaną na poprawę nastroju oraz redukcję lęku i depresji, a także pracę nad emocjami związanymi z wyglądem i masą ciała. Terapia prowadząca do zmiany stylu życia poprzez modyfikację nawyków żywieniowych powinna być prowadzona równolegle z opieką dietetyka u pacjentek z PCOS.SUPLEMENTACJA
Witamina D
Sugeruje się, że niedobór cholekalcyferolu może być również zaangażowany w patogenezę PCOS, ponieważ receptory tej witaminy (VDR) znajdują się również w podwzgórzu, przysadce mózgowej i jajnikach. Nic więc dziwnego, że coraz więcej danych wskazuje na jej udział w patogenezie zaburzeń owulacji, insulinooporności i hiperandrogenizmu u kobiet z PCOS. U pacjentek z PCOS (zwłaszcza otyłych) często obserwuje się niedobory witaminy D, co może przyczyniać się do nasilenia zaburzeń metabolicznych. W zależności od wyjściowego stężenia 25(OH)D3 w surowicy zaleca się suplementację cholekalcyferolu w dawkach 2000–4000 jednostek na dobę.INOZYTOLE
Wyniki ostatnich badań wśród kobiet z PCOS wskazują na korzystny wpływ suplementacji diety D-chiro inozytolem (DCI), który, jak wykazano, poprawia wrażliwość na insulinę i zmniejsza hiperandrogenemię. Powyższe efekty obserwuje się przy suplementacji mio-inozytolem (MI) w dawce 2–4 g dziennie przez co najmniej trzy miesiące. Dodatkową suplementację należy rozważyć w przypadku trudności w leczeniu (zwłaszcza zaburzeń płodności i insulinooporności). Stosowanie innych witamin i minerałów należy rozważyć tylko w przypadku stwierdzonych niedoborów.Stwierdzono, że zawartość MI w ludzkim płynie pęcherzykowym jest ważna i dodatnio skorelowana zarówno z lepszą jakością oocytów, jak i stężeniem estradiolu.W badaniach wykazano, że podawanie DCI moduluje wydzielanie hormonu anty-Müllerowskiego (AMH), prawdopodobnie poprzez przywrócenie wrażliwości tkanek na insulinę u pacjentek z PCOS. Wykazano, że 1 – 1,5 g DCI podawanego dziennie istotnie zmniejszało stężenie AMH w osoczu. Taki wpływ na AMH może wyraźnie wskazywać na zmniejszenie przedwczesnego wygasania czynności jajników, typowego dla pacjentek z PCOS.MIO czy D-CHIRO INOZYTOL?
Okazuje się, że zbilansowana kombinacja MI i DCI daje szansę redukcji zarówno stanu hiperinsulinemicznego (tj. insulinooporności) za pomocą DCI, jak i poprawy optymalnej funkcji jajników za pomocą MI (jajniki są zdolne do wytwarzania DCI). Stosunek MI : DCI powinien odpowiadać fizjologicznemu stosunkowi, który waha się od 40:1 do 100:1. Stosunek MI:DCI wynoszący 40:1 został zaproponowany jako podejście pierwszego rzutu do zintegrowanego leczenia inozytolami u pacjentek z hiperinsulinemią w PCOS.W przeprowadzonych badaniach podawanie DCI kobietom z PCOS skutkowało poprawą insulinowrażliwości, zmniejszeniem krążącego, wolnego testosteronu i zwiększoną częstością owulacji. Z kolei MI (mio - inozytol) poprawia wrażliwość na FSH, co korzystnie wpływa na czynność jajników i rozwój oocytów.Podsumowując, przyjmowanie preparatów zawierających MI i DCI w odpowiednim stosunku sprzyja poprawie wrażliwości na insulinę w wątrobie i mięśniach, co w konsekwencji prowadzi do zmniejszenia krążącej insuliny oraz przywrócenie poziomów MI w jajnikach, co z kolei skutkuje przywróceniem wrażliwości na FSH i lepszą jakością oocytów.Zmniejszenie hiperinsulinemii w wyniku suplementacji MI i DCI prowadzi do zwiększenia częstotliwości owulacji, przywrócenia regularnych miesiączek, zmniejszenia hiperandrogenizmu oraz poprawy gospodarki węglowodanowej organizmu.W przeprowadzonych badaniach, w grupie kobiet przyjmujących MI zaobserwowano statystycznie istotne zmniejszenie poziomu hormonu luteinizującego (LH) i prolaktyny oraz stosunku FSH do LH. Ponadto, odnotowano wzrost wrażliwości komórek na insulinę poprze poprawę takich parametrów jak: HOMA, stężenie insuliny w teście obciążenia glukozą. Zaobserwowano przywrócenie regularnych krwawień menstruacyjnych, zmniejszenie objętości jajników, częstsze występowanie owulacji, wyższe stężenie progesteronu w fazie lutealnej, a także wzrost stężenia SHBG (białka wiążącego hormony) i tym samym obniżenia poziomu wolnego testosteronu. Podsumowując, sposób odżywiania, uzupełnienie niedoborów pokarmowych oraz styl życia mają istotne znaczenie w leczeniu kobiet z PCOS.
Bibliografia
- Grafika: Canva.com
