Kwas foliowy – co powinnaś o nim wiedzieć?

Od 1997 r. w Polsce każda kobieta przygotowująca się do ciąży lub będąca w stanie błogosławionym otrzymuje od lekarza zalecenie suplementacji kwasem foliowym. Uzasadnieniem tych zaleceń jest fakt, że kwas foliowy zmniejsza prawdopodobieństwa wystąpienia wad cewy nerwowej u dzieci. Rzeczywiście suplementacja kwasem foliowym znacznie redukuje to ryzyko, jednak poza praktycznie tą jedyną zaletą, podaż tego […]
Od 1997 r. w Polsce każda kobieta przygotowująca się do ciąży lub będąca w stanie błogosławionym otrzymuje od lekarza zalecenie suplementacji kwasem foliowym. Uzasadnieniem tych zaleceń jest fakt, że kwas foliowy zmniejsza prawdopodobieństwa wystąpienia wad cewy nerwowej u dzieci. Rzeczywiście suplementacja kwasem foliowym znacznie redukuje to ryzyko, jednak poza praktycznie tą jedyną zaletą, podaż tego związku ma wiele wad.

Kwas foliowy a foliany

Problem tkwi w nieodpowiedniej, mało aktywnej formie kwasu foliowego. Kwas foliowy jest związkiem syntetycznym, który aby stać się aktywną formą, folianem (5-MTHF), musi przejść w organizmie długą drogę. Enzym przekształcający kwas foliowy w DHF (w pierwszej reakcji) jest bardzo wolny, w związku z tym w organizmie zalegają duże ilości niezmetabolizowanego kwasu foliowego. W tej sytuacji nasz organizm nie może korzystać z folianów. Ponadto wykazano, że kwas foliowy, mający wyższe powinowactwo do receptorów folianowych, blokuje działanie folianów. Obecnie szeroko stosowana suplementacja kwasem foliowym powoduje gromadzenie się tego związku w organizmie. Kwas foliowy poza wyższym powinowactwem do receptorów jest również bardziej stabilny od folianów, tzn. dłużej się rozkłada. Ponadto związek ten, w przeciwieństwie do folianu, może maskować niedobory witaminy B12, przyczyniając się do rozwoju niedokrwistości megaloblastycznej i/lub problemów z funkcjonowaniem układu nerwowego. Istnieje również przekonanie, że suplementacja kwasem foliowym zmniejsza stężenie homocysteiny, redukując tym samym ryzyko zdarzeń sercowo - naczyniowych (zawał, udar). Wykazano, że podaż kwasu foliowego zmniejsza poziom homocysteiny w osoczu, jednak nie wpływa na wewnątrzkomórkowy poziom homocysteiny w komórkach, tym samym nie chroniąc od zawału.

Foliany

Teraz kilka słów o samych folianach. Związki te stanowią naturalnie występującą witaminę B9. Witamina ta znana jest jako 5-metylotetrahydrofolian (5-MTHF). To właśnie w takiej postaci foliany trafiają do naszego krwiobiegu (90-98% folianów w surowicy) i mogą być wykorzystane do procesów biologicznych komórek. Podaż 5-MTHF z dietą i/lub w suplementach zmniejsza wewnątrzkomórkowy poziom homocysteiny, tym samym redukuje ryzyko wystąpienia zawału czy udaru. Ponadto, foliany są niezbędne do syntezy kwasów nukleinowych, potrzebnych do budowy i naprawy DNA, chronią przed poronieniami, zgonami wewnątrzmacicznymi, wadami cewy nerwowej oraz niską masą urodzeniową dziecka. Są niezbędne dla produkcji i dojrzewania erytrocytów (krwinek czerwonych), białych krwinek i płytek krwi. Naturalnie występujące foliany znajdziemy w zielonych warzywach liściastych, szparagach, drożdżach, wątróbce czy żółtkach jaj. Niestety, ze względu na ich dużą wrażliwość na światło, tlen i temperaturę, podaż tych związków z żywności może być niewystarczająca. Obecnie wykorzystywana suplementacja kwasem foliowym oraz wzbogacenie żywności w ten związek jest związane z ryzykiem wystąpienia niekorzystnych efektów (niedobór cynku wywołany tworzeniem nierozpuszczalnych kompleksów kwasu foliowego z cynkiem, potencjalny związek przewlekłego stosowania dużych dawek kwasu foliowego na rozwój raka piersi, prostaty i jelita grubego). Efekty te nie były obserwowane przy suplementacji 5-MTHF.

Podsumowanie

Suplementacja 5-MTHF może skutecznie zapobiegać występowaniu powikłań w czasie ciąży oraz zmniejszać ryzyko rozwoju wad u płodu. Pamiętajmy, że po odstawieniu kwasu foliowego trzeba odczekać kilka tygodni, zanim włączymy suplement z aktywną formą (aż kwas foliowy zwolni receptory dla folianów).

Bibliografia

  • Houghton L.A., Yang J., O'Connor D.L.: Unmetabolized folic acid and total folate concentrations in breast milk are unaffected by low-dose folate supplements. AM J Clin Nutr. 2009 Jan;89(1):216-20.
  • Lamers Y., Prinz-Langenohl R., Bra¨mswig S., Pietrzik K.: Red blood cell folate concentrations increase more after supplementation with [6S]-5-methyltetrahydrofolate than with folic acid in women of childbearing age. Am J Clin Nutr 2006;84:156 – 61.
  • Laskowska-Klita T., Chełchowska M., Ambroszkiewicz J., Gajewska J.: Kwas foliowy - rola w metabolizmie komórki. BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – XLV, 2012, 2, str. 144–151.
  • Smith D.E., Hornstra J.M., Blom H.J., Smilders Y.M.: Folic acid supplementation does not reduce intracellular homocysteine, and may disturb intracellular one-carbon metabolism. Clin Chem Lab Med. 2013 Aug;51(8):1643-50.
  • Grafika: Canva.com
5mthf ciąża foliany kwas foliowy suplementacja