Witamina D – dlaczego jest tak ważna dla zdrowia?

Z tego artykułu dowiesz się, dlaczego warto, a nawet trzeba suplementować witaminę D3 w okresie jesienno – zimowym. Witamina D3 (cholekalcyferol) należy do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Głównym i najlepszym źródłem tej witaminy jest słońce. Powstaje ona podczas ekspozycji na promieniowanie słoneczne – UVB – w skórze z prowitaminy – 7 – dehydrocholesterolu. Innym źródłem […]

Z tego artykułu dowiesz się, dlaczego warto, a nawet trzeba suplementować witaminę D3 w okresie jesienno - zimowym.

Witamina D3 (cholekalcyferol) należy do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Głównym i najlepszym źródłem tej witaminy jest słońce. Powstaje ona podczas ekspozycji na promieniowanie słoneczne - UVB - w skórze z prowitaminy - 7 – dehydrocholesterolu. Innym źródłem D3 jest dieta, jednak pokrywa ona jedynie 20% zapotrzebowania na ten składnik.

Witamina czy hormon?

Witamina D3 ze względu na liczne funkcje, które pełni w organizmie, zwana jest również hormonem. Receptory dla tej witaminy znajdują się praktycznie na każdej komórce organizmu, m.in.:
  • w komórkach mięśniowych, w tym mięśnia sercowego,
  • neuronach (komórki układu nerwowego),
  • komórkach beta – wysp trzustkowych, odpowiedzialnych m.in. za wydzielanie insuliny.
Receptory D3 znajdziemy również w komórkach śródbłonka naczyń krwionośnych, kościach i komórkach układu odpornościowego. W związku z licznym występowaniem receptorów witaminy D w ustroju, jej niedobór predysponuje do wielu zaburzeń i chorób organizmu. Wskaźnikiem poziomu witaminy D w organizmie jest stężenie 25 - hydroksywitaminy D w surowicy, czyli 25(OH)D3. To właśnie 25(OH)D3 badamy, gdy chcemy sprawdzić czy zmagamy się z niedoborem tej witaminy.

Synteza witaminy D

Regularna ekspozycja na słońce stanowi główne źródło witaminy D. Należy jednak zaznaczyć, że  stosowanie kremów z filtrami przeciwsłonecznymi redukuje wydajność syntezy skórnej pod wpływem promieniowania UVB nawet o 90% do 95%. W Naszej strefie geograficznej synteza skórna zachodzi od kwietnia do września, przy zapewnieniu min. 15 minutowej ekspozycji na słońce 18% powierzchni ciała (odsłonięte przedramiona i częściowo nogi) w godz. między 10:00 a 15:00, bez stosowania filtrów ochronnych. Niestety to, że wyjdziesz na spacer w słoneczny jesienny dzień nie wystarczy, aby zsyntetyzować witaminę D, ponieważ w Naszym kraju w okresie od października do marca synteza skórna praktycznie nie zachodzi, dlatego też konieczna jest suplementacja tej witaminy. W przemianach witaminy D3 do aktywnej formy kluczową rolę odgrywają dwa narządy: wątroba oraz nerki. Z krwią witamina D3 trafia do wątroby, tam w wyniku procesu hydroksylacji przechodzi do cholekalcyferolu – 25(OH)D3. Następnie, drugi etap przemian hydroksylacji D3 zachodzi w nerkach. Tam powstaje aktywna forma tej witaminy – 1,25(OD)D3, zwany kalcytriolem. Ze względu na mnogość funkcji jakie spełnia w organizmie witamina D, jej niedobór w istotnym stopniu odbija się na Naszym zdrowiu.

Niedobory witaminy D zwiększają ryzyko rozwoju:

  • krzywicy, osteomalacji i osteoporozy,
  • cukrzycy,
  • nowotworów (m.in. prostaty, piersi, jelita grubego),
  • chorób autoimmunologicznych (tj. reumatoidalne zapalenie stawów, stwardnienie rozsiane, układowy toczeń rumieniowaty),
  • chorób sercowo - naczyniowych,
  • zespołu metabolicznego,
  • niektórych schorzeń neuropsychiatrycznych (depresja, zaburzenia lękowe).

Funkcje witaminy D

Witamina D3 jest związkiem wykazującym wielokierunkowe działanie na organizm. Wpływa m.in. na: zwiększenie odporności organizmu, reguluje poziom cholesterolu we krwi, sprzyja regeneracji tkanki mięśniowej (np. po intensywnym wysiłku), chroni komórki nerwowe przed demielinizacją, reguluje funkcje śródbłonka naczyń, jest pomocna w profilaktyce i leczeniu depresji, łuszczycy, cukrzycy, osteoporozy oraz chorób układu krążenia (miażdżyca), a nawet, wspomnianych już, chorób nowotworowych. Ponadto, w chorobach autoimmunologicznych wycisza układ odpornościowy, tym samym pomaga w przywróceniu prawidłowego funkcjonowania tego układu. Niestety, w Polsce niedobór witaminy D3 dotyczy nawet 50 do 80% Polaków. Poziom 25(0H) – witaminy D we krwi powinien mieścić się w przedziale 50 – 70 ng/ml.

Przyczyny niedoborów

Do przyczyn niskiego poziomu 25(OH)D3 należy m.in.:
  • położenie geograficzne warunkujące intensywność promieniowania słonecznego UVB oraz ilość słonecznych dni w roku,
  • mała ilość czasu spędzonego na świeżym powietrzu – ograniczona ekspozycja na promieniowanie słoneczne,
  • nadużywanie filtrów do opalania,
  • zespoły złego wchłaniania (tj. : mukowiscydoza, choroba Leśniowskiego – Crohna, celiakia),
  • schorzenia wątroby, nerek,
  • wiek - im jesteśmy starsi, tym Nasza skóra wytwarza mniej witaminy słońca (poziom syntetyzowanej witaminy na ogół nie przekracza 25% ilość produkowanej przez skórę osoby młodej).
  • kolor skóry - melanina (pigment skóry) odpowiadająca za odcień Naszej cery, stanowi naturalną ochronę przed promieniowaniem słonecznym. Stąd, osoby o ciemnym odcieniu skóry częściej borykają się z niedoborem witaminy D3 niż osoby o jasnej cerze.
Niedobór witaminy D3 w organizmie jest wskazaniem do jej suplementacji. Pamiętajmy, że dawkę zawsze dobieramy do wartości deficytu i monitorujemy zmiany w wysyceniu ustroju D3 badaniem wartości metabolitu - 25(OH)D3. Zalecana, bezpieczna dawka wynosi 2000 - 4000IU witaminy D3 dziennie w okresie od września do kwietnia, jednak przy ciężkich niedoborach początkowy poziom suplementacji może być większy. Podsumowując, odpowiedni poziom witaminy D, w postaci metabolitu 25(OH)D we krwi ma ogromne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania Naszego organizmu, jest zatem czynnikiem warunkującym utrzymanie zdrowia.  Właściwa suplementacja oraz rozsądna ekspozycja na promieniowanie słoneczne mogą zapobiegać występowaniu niedoborów witaminy D3, tym samym chroniąc organizm przed wieloma schorzeniami. Dlatego pamiętajmy o suplementacji witaminy D (najlepiej w kroplach lub kapsułkach i w postaci leku) od września do kwietnia.

Bibliografia

  • Zespół Ekspertów, prof. Charzewska J. i in. Stanowisko Zespołu Ekspertów. Polskie zalecenia dotyczące profilaktyki niedoborów witaminy D - 2009, Ginekol Pol 2010, 81, 149 - 153.
  • Płudowski P., Karczmarewicz E. i in. Practical guidelines for the supplementation of vitamin D and the treatment of deficits in Central Europe — recommended vitamin D intakes in the general population and groups at risk of vitamin D deficiency, Endokrynologia Polska Tom/Volume 64; Numer/Number 4/2013.
  • Bełtowski J., Atanassova P., Chaldakov G.N., Jamroz – Wiśniewska A., Kula W., Rusek M.: Opposite effects of pravastatin and atorvastatin on insulin sensitivity in the rat: Role of vitamin D metabolites; Atherosclerosis 2011; 219 (2): 526 – 53.
  • Botella -Carretero J.I., Alvarez-Blasco F., Villafruela J.J., Balsa J.A., Vázquez C., Escobar-Morreale H.F.: Vitamin D deficiency is associated with the metabolic syndrome in morbid obesity; Clin Nutr. 2007; 26(5): 573-580.
  •  Carbone L.D., Rosenberg E.W., Tolley E.A., Holick M.F., Hughes T.A., Watsky M.A., Barrow K.D., Chen T.C., Wilkin N.K., Bhattacharya S.K., Dowdy J.C., Sayre R.M., Weber K.T.: 25-Hydroxyvitamin D, cholesterol, and ultraviolet irradiation; Metabolism 2008; 57 (6): 741 - 748.
  • Grimes D.S.: Are statins analogues of vitamin D?; Lancet 2006; 368 (9529): 83-86.
  • Holick M.F., Chen T.C.: Vitamin D deficiency: a worldwide problem with health consequences; The American Journal of Clinical Nutrition 2008; 87(4): 1080S – 1086S.
  • IOM Report: Dietary reference intake for calcium and vitamin D. (http://www.iom.edu/Reports/2010/Dietary-Intakes-for-Calciumand-Vitamin-D.aspx).
  • Kuchuk N.O., vanSchoor N.M., Pluijm S.M. i wsp. Vitamin D status, parathyroid function, bone turnover and BMD in postmenopausal women with osteoporosis: global perspective. Bone Miner. Res. 2009; 24: 693–701.
  • Munoz - Aguirre P., Flores M., Macias N., Quezada A.D., Denova – Gutierrez E., Salmeron J.: The effect of vitamin D supplementation on serum lipids in postmenopausal women with diabetes: A randomized controlled trial; Clinical Nutrition 2015; 34 (5): 799 – 804.
  • Napiórkowska L., Budlewski T., Jakubas-Kwaiatkowska W. i wsp. Prevalence of low serum vitamin D concentration in an urban population of elderly women in Poland. Arch. Med. Wewn. 2009.
  • Napiórkowska L., Franek E.: Rola oznaczania witaminy D w praktyce klinicznej; Choroby Serca i Naczyń 2009, tom 6, nr 4, 203–210.
D3 suplementacja witamina D witamina słońca