Kilka słów o cholesterolu
Cholesterol jest substancją budulcową niezbędną do życia. Ponad 70% cholesterolu jest wytwarzane w wątrobie. Natomiast cholesterol spożywany z pokarmem odgrywa raczej drugorzędną rolę. Lipoproteiny Lipoproteiny to białka transportujące cholesterol do tkanek, gdzie jest wykorzystywany m.in. jako źródło energii, budulec to tworzenia hormonów steroidowych oraz kwasów żółciowych. We krwi występuje sześć głównych lipoprotein: chylomikrony, lipoproteiny o […]
Cholesterol jest substancją budulcową niezbędną do życia. Ponad 70% cholesterolu jest wytwarzane w wątrobie. Natomiast cholesterol spożywany z pokarmem odgrywa raczej drugorzędną rolę.
Lipoproteiny
Lipoproteiny to białka transportujące cholesterol do tkanek, gdzie jest wykorzystywany m.in. jako źródło energii, budulec to tworzenia hormonów steroidowych oraz kwasów żółciowych. We krwi występuje sześć głównych lipoprotein:
- chylomikrony,
- lipoproteiny o bardzo małej gęstości (VLDL),
- lipoproteiny o pośredniej gęstości (IDL),
- lipoproteiny o małej gęstości (LDL),
- lipoproteina a - Lp(a),
- lipoproteiny o wysokiej gęstości (HDL).
W jaki sposób lipoproteiny wpływają na rozwój miażdżycy?
Wszystkie lipoproteiny zawierające apolipoproteinę B (apo B) mogą przekraczać barierę śródbłonkową przez co mogą zostać zatrzymane w ścianie tętnic wywołując złożony proces, który prowadzi do odkładania różnych substancji i formowania blaszki miażdżycowej. Do lipoprotein zawierających apo B należą: chylomikrony, VLDL, IDL i LDL. Najliczniejszą spośród lipoprotein zawierający apo B jest frakcja LDL. Duża liczba lipoprotein o małej gęstości (LDL) jest modyfikowana do utlenionego LDL (oxLDL) i gromadzi się w ścianie wewnętrznej naczyń, przyczyniając się do rozwoju blaszki miażdżycowej.
Frakcje cholesterolu
Cholesterol, aby być transportowany przez krew musi być związany z białkiem, tzw. lipoproteinami, do których zaliczamy LDL i HDL.- LDL - jest białkiem transportującym cholesterol z wątroby do tkanek.
- HDL - zbiera niezużyty cholesterol z komórek do wątroby, gdzie jest dalej wykorzystywany przez organizm.
Powszechnie frakcje HDL i LDL określa się mianem "dobrego" i "złego" cholesterolu. Prawda jest taka, że LDL wcale nie jest taki zły. Ba! Jest on nawet niezbędny, np. do produkcji progesteronu - hormonu niezbędnego dla kobiet. Dlaczego zatem mówi się o nim "zły cholesterol"? Powodem tego jest zdolność przenikania LDL przez ściany naczyń krwionośnych. Skumulowany we wnętrzu naczyń LDL jest podatny na utlenianie tworząc tzw. oxyLDL, który przyczynia się do rozwoju blaszki miażdżycowej. Warto pamiętać, że utlenianie LDL zachodzi w momencie małej ilości antyoksydantów (tj. m.in.: glutationu, witaminy C, E itp.), czyli najczęściej w przypadku stosowania przez Nas przetworzonej, ubogiej w składniki odżywcze diety, bogatej w tłuszcze trans, kwasy omega - 6 i nasycone kwasy tłuszczowe. HDL zyskał tytuł "dobrego" cholesterolu ze względu na swoje właściwości. Przeciwmiażdżycowe działanie lipoprotein HDL wiąże się przede wszystkim z ich udziałem w transporcie cholesterolu do wątroby, gdzie ulega on dalszym przekształceniom, ale także z aktywnością przeciwzapalną, antyoksydacyjną, antyapoptotyczną, antykoagulacyjną, cytoprotekcyjną, naczyniorozkurczową, a nawet przeciwnowotworową.
Funkcje cholesterolu:
Cholesterol pełni w organizmie wiele ważnych funkcji.Cholesterol:
- uczestniczy w procesach przemiany materii,
- jest budulcem w produkcji witaminy D,
- jest niezbędny do produkcji hormonów płciowych (testosteronu, estrogenów i progesteronu) ,
- jest konieczny do budowy hormonów kory nadnerczy (glikokortykoidów i mineralokortykoidów) – niezbędnych do utrzymania równowagi metabolizmu i gospodarki wodno – elektrolitowej,
- jest budulcem hormonu stresu (kortyzolu) – niezbędnego do właściwej reakcji na stres,
- jest zużywany do tworzenia kwasów żółciowych - niezbędnych do trawienia i wchłaniania tłuszczów orz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Dodatkowo, żółć bierze udział w usuwaniu toksyn z organizmu oraz daje poślizg w jelitach, zapobiegając wystąpieniu zaparć,
- jest niezbędny dla prawidłowej pracy układu nerwowego, w tym mózgu,
- warunkuje poprawną pracę receptorów serotoniny tzw. "hormonu szczęścia".
Wysoki cholesterol - przyczyny:
Wysoki poziom cholesterolu nie jest bezpośrednią przyczyną problemów zdrowotnym, lecz sygnałem, że dzieje się coś złego.Zapotrzebowanie na cholesterol wzrasta:- przy ostrych i przewlekłych stanach zapalnych,
- przy utrzymującym się wysokim poziomie insuliny, insulinooporności czy cukrzycy typu 2,
- przy niedoczynności tarczycy,
- przy upośledzonej pracy wątroby, np. w stłuszczeniu wątroby,
- odwodnieniu organizmu,
- przy nadwadze czy otyłości - nadmiernie rozwinięta tkanka tłuszczowa wisceralna wydziela wiele substancji wzmagających stan zapalny,
- przewlekłych, niewyrównanych chorobach, np. w chorobie Hashimoto,
- przy przewlekłych zakażeniach np. Chlamydia pneumoniae - jest przyczyną przewlekłych stanów zapalnych i tym samym zwiększa ryzyko uszkodzenia śródbłonka naczyń krwionośnych, powodując zwiększone wydzielanie cholesterolu przez wątrobę,
- w przypadku wrodzonych hipercholesterolemii rodzinnych.
Więcej informacji na temat znaczenia cholesterolu, badań, jakie warto wykonać przy zaburzeniach lipidowych oraz jakie działania podjąć w celu uregulowania poziomu cholesterolu znajdziesz w e-booku "Zalecenia w zaburzeniach lipidowych":
Bibliografia
- Bäck M. et al.: nflammation and its resolution in atherosclerosis: mediators and therapeutic opportunities. Nat Rev Cardiol. 2019 Jul;16(7):389-406
- ESC oraz EAS: Wytyczne ESC/EAS dotyczące postępowania w dyslipidemiach: jak dzięki leczeniu zaburzeń lipidowych obniżyć ryzyko sercowo - naczyniowe (2019). Zeszyty Edukacyjne. Kardiologia Polska 3/2020.
- Banach M. et al.: Wytyczne PTL/KLRWP/PTK/PTDL/PTNT diagnostyki i leczenia zaburzeń lipidowych w Polsce 2021. Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce 2021, 7 (3): 113 - 222.
- Ritter M.J., Amano I., Hollenberg A.N.: Thyroid Hormone Signaling and the Liver. Hepatology. 2020 Aug;72(2):742-752.
- Ursinus L.: Co mówi Twoja krew. Holistyczne spojrzenie na wyniki badań laboratoryjnych. Vital Gwarancja Zdrowia. Białystok 2015.
